Helpt ontstekingsremmende voeding de ernst van Covid-19 verminderen?
31 Mar, 2021
Het is inmiddels duidelijk dat de ernst van de ziekte en dodelijkheid van Covid-19 sterk wordt geassocieerd met een overvloedige activatie van pro-inflammatoire cytokines.[1] Er zijn veel factoren die de ‘inflammatoire staat’ van een persoon kunnen bepalen. Denk hierbij aan factoren als genetische aanleg, obesitas en luchtvervuiling. De belangrijkste factor in dit kader is echter vermoedelijk voeding, zo betoogt A. Eiser.[2] Hij baseert zich hierbij op wetenschappelijk bewijs.[3]
Volgens Eiser wordt de ernst van het verloop van de ziekte significant beïnvloed door een pro- dan wel anti-inflammatoir voedingspatroon: hoe meer ontstekingen er al aanwezig zijn voor de infectie, hoe ernstiger de besmetting kan verlopen met een mogelijk fatale ARDS (acute respiratory distress syndrome) tot gevolg.
In het artikel vergelijkt hij het Japanse en Mediterrane dieet met het westerse voedingspatroon. De eerste twee voedingspatronen zijn bekend om hun ontstekingsremmende eigenschappen, terwijl het westerse voedingspatroon juist meer als pro-inflammatoir wordt gezien. We lichten in dit nieuwsbericht een aantal wetenschappelijke artikelen uit.
Het Mediterrane dieet bevat specifieke polyfenolen, vetten en eiwitten met ontstekingsremmende en anti-trombose eigenschappen, die gunstig zijn voor een gunstige afloop van een Covid-19 infectie.[4, 5] Een onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat pro-inflammatoire cytokinen, zoals interleukine-6 (een belangrijke cytokine, die andere cytokines activeert) en interleukine-18, door een Mediterraan dieet significant kunnen worden verminderd bij mensen met een verhoogd cardiovasculair risico.[6]
Het Japanse voedingspatroon is rijk in fyto-oestrogenen, polyfenolen en flavonoïden die eveneens ontstekingsremmend werken. Onderzoekers vonden in een studie hoge concentraties van inflammatoire markers, zoals interleukine-6 en C-reactive protein (CRP), bij Amerikanen in vergelijking tot Japanners.[7] Vooral de consumptie van vis, groenten en groene thee waren geassocieerd met lagere interleukine-6-niveaus, zoals gezegd een belangrijke indicator voor ontsteking.[8]
Obesitas lijkt verder een belangrijke factor te zijn voor een verhoogd aantal pro-inflammatoire cytokines.[9] De hoeveelheid vetweefsel correleert met de hoeveelheid interleukine-6.[10] En dit wordt gezien als een grote risicofactor voor een ernstig verloop van Covid-19.[11] Ook diabetes mellitus type 2 (DM2) kan een risicofactor zijn om heel ziek te worden van Covid-19; DM2 wordt onder meer in verband gebracht met toename van inflammatoire markers CRP en – wederom – interleukine-6.[12]
Er is inmiddels experimenteel bewijs dat bepaalde nutriënten uit voeding ontstekingen kunnen remmen. In groenten en fruit zitten bijvoorbeeld vaak flavonoïden waarvan is gebleken dat het de cytokine-activatie in darmcellen kan verminderen.[13] Dit geldt vermoedelijk ook voor longweefsel. Van arachidonzuur of linolzuur is bij eerdere coronavirussen al gebleken dat deze vetzuren virale vermenigvuldiging konden onderdrukken.[14]
Verder kunnen de curcumine uit curcuma en polyfenolen uit groene thee interessante, preventieve stoffen zijn, vanwege hun ontstekingsremmende eigenschappen. Het zou weleens zo kunnen zijn dat het groene thee-gebruik in Japan en China, het curcumagebruik in India en het overwegend Mediterrane voedingspatroon in Griekenland, Jordanië en Israël allemaal bijdragen aan de lagere sterftecijfers als gevolg van Covid-19 in deze landen ten opzichte van onder meer de Verenigde Staten en het merendeel van de Europese landen. In Italië is het voedingspatroon bijvoorbeeld juist eerder pro-inflammatoir te noemen, omdat het bewerkt vlees, zoet en verzadigde vetten bevat, en rijk is aan AGE’s (advanced glycation endproducts).
Hier zijn gedetailleerde klinische studies noodzakelijk, om deze waarnemingen meer substantie te geven, zo beveelt Eiser aan. Onderzoek naar voeding die systemische ontstekingsreacties kan onderdrukken, kan een interessante aanvulling zijn naast het ontwikkelen van antivirale middelen en effectieve vaccins. Substanties zoals groene thee, curcumine en linolzuur zouden – mits veilig gebleken in klinische studies – preventief kunnen worden ingezet, voordat de ontstekingscascade is begonnen. Ook raadt hij aan om te kijken naar specifieke micronutriënten die essentieel zijn voor een optimale immuunfunctie, zoals vitamine D en C en de essentiële mineralen selenium en zink.[15]
Bovendien kan preventie door het onderdrukken van de cytokinen met een ontstekingsremmend voedingspatroon niet alleen gunstig zijn om de dodelijkheid van Covid-19 te verminderen. Het kan ook andere gezondheidsvoordelen opleveren, zoals het verminderen van de sterfte door hart- en vaatziekten.[16] Daarnaast kan het tot een afname van dementie en DM2 leiden. Zo heeft de gezondheidszorg een veel breder profijt als er wordt gekozen voor ontstekingsremmende voeding. Het is hoognodig dat er meer onderzoek komt op dit gebied, zo beveelt Eiser aan. Hij eindigt met de vraag of we het ons überhaupt wel kunnen permitteren om dit onderzoeksterrein niet verder te verkennen.
Bronvermelding:
1. Del Valle DM, Kim-Schulze S, Huang HH, et al. An inflammatory cytokine signature predicts COVID-19 severity and survival. Nat Med 2020;26:1636–1643
2. Eiser, A.E. Could Dietary Factors Reduce COVID-19 Mortality Rates? Moderating the Inflammatory State. Journal of Alternative and Complementary Medicine, Vol. 27, No. 2, Published Online: 12 Feb 2021.
3. Calder PC, Bosco N, Bourdet-Sicard R, et al. Health relevance of the modification of low-grade inflammation in ageing (inflammageing) and the role of nutrition. Age Res Rev 2017;40:95–119
4. Zabetakis I, Lordan R, Norton C, Tsoupras A. COVID-19: The inflammation link and the role of nutrition in potential mitigation. Nutrients 2020;12:1466
5. Maiorino MI, Bellastella G, Longo M, et al. Mediterranean diet and COVID-19: Hypothesizing potential benefits in people with diabetes. Front Endo 2020;11:574315
6. Esposito K, Ciotola M, Giugliano D. Mediterranean diet, endothelial function and vascular inflammatory markers. Pub Health Nutr 2006;9:1073–1076
7. Coe CL, Love GD, Karasawa M, et al. Population differences in proinflammatory biology: Japanese have healthier profiles than Americans. Brain Behav Immun 2011;25:494–502
8. Coe CL, Miyamoto Y, Love GD, et al. Cultural and life style practices associated with low inflammatory physiology in Japanese adults. Brain Behav Immun 2020;90:385–392
9. Panagiotakos DB, Pitsavos C, Yannakoulia M, et al. The implication of obesity and central fat on markers of chronic inflammation: The ATTICA study. Atherosclerosis 2005;183:308–315
10. Wisse BE. The inflammatory syndrome: The role of adipose tissue cytokines in metabolic disorders linked to obesity. J Am Soc Nephr 2004;15:2792–2800
11. Sattar N, McInnes IB, McMurray JJ. Obesity a risk factor for severe COVID-19 infection: Multiple potential mechanisms. Circulation 2020;142:4–6
12. Wang X, Bao W, Liu J, et al. Inflammatory markers and risk of type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes Care 2013;36:166–175
13. Serra D, Paixão J, Nunes C, et al. Cyanidin-3-glucoside suppresses cytokine-induced inflammatory response in human intestinal cells: Comparison with 5-aminosalicylic acid. PLoS One 2013;8:e73001
14. Yan B, Chu H, Yang D, et al. Characterization of the lipidomic profile of coronavirus-infected cells: Implications for lipid metabolism remodeling upon coronavirus replication. Viruses 2019;11:73
15. Iddir M, Brito A, Dingeo G, et al. Strengthening the immune system and reducing inflammation and oxidative stress through diet and nutrition: Considerations during the COVID-19 crisis. Nutrients 2020;12:1562
16. Widmer RJ, Flammer AJ, Lerman LO, Lerman A. The Mediterranean diet, its components, and cardiovascular disease. Am J Med 2015;128:229–238