Helende kracht

26 Aug, 2020

Door Nienke van der Heide

Overdonderend, zo werd de tentoonstelling Helende Kracht door velen beleefd. Het Volkenkundig Museum in Leiden bracht vorig jaar een gewaagde expositie over inheemse geneeswijzen. Het museum verbrak de gewoonte om niet-westerse vormen van heling neer te zetten als exotisch en eigenaardig. In plaats daarvan werd de bezoeker uitgenodigd zich te openen voor de kennis die deze tradities verbindt, en de helende kracht zelf te ervaren. Het resultaat was een duizelingwekkende ontdekkingsreis, die in februari 2021 een heropening beleeft in het Tropenmuseum in Amsterdam.

Als je het kunstwerk van Sokari Douglas Camp voorbij bent waarin de westerse benadering van psychische problemen wordt bekritiseerd (‘van alleen maar praten draait een mens volledig door’), kom je in een ruimte waar ritueel specialisten hun meest waardevolle objecten hebben tentoongesteld. Vitrines staan vol met voorwerpen die sacraal en alledaags tegelijk zijn. Een bosje kruiden, een kom water, een verzameling heiligenbeelden – hoe krachtig deze bezielde voorwerpen ook zijn tijdens ritueel gebruik, in een museale setting worden ze al snel gereduceerd tot doodse objecten. De helende kracht moet tot leven gebracht worden door de ritueel specialisten zelf. Naast elke vitrine staat daarom een videozuil, waarop de sjamaan, heks, curandero of priesteres uitlegt welke rol deze voorwerpen spelen in de rituelen waarmee zij helende kracht aanwenden voor genezing.

Zo vertelt Winti-priesteres Marian Markelo over de kracht van plengoffers waarmee de geesten van overleden voorouders (kra) en de krachten van de natuur (winti) worden geëerd. Binnen deze in Suriname ontstane traditie zoekt men genezing door de verstoorde relatie met de winti en kra te herstellen. Sigvald Person, een man met een indrukwekkende bescheidenheid, vertelt over het gebruik van cupping bij de Sámi in het noorden van Noorwegen. Zijn vermogen om te genezen door middel van visualisaties ziet hij niet als zijn eigen verdienste, maar als gevolg van de spirituele connectie die hij maakt. Alfred Quenum laat zien dat vodun (bij ons beter bekend als voodoo) in Benin vaker wordt ingezet voor genezing dan om een ander kwaad te doen. Ook de eeuwenoude traditie van hekserij in Europa, waarbij de relatie met planten en de dierenwereld centraal staat, wordt belicht. Coby Rijkers vertelt over het abracadabra-amulet en de geheime krachten van alruin.