De taal van aanraking bij dementie
19 Jun, 2025
Door Klara van Zuijdam
Dementie is meer dan geheugenverlies: het is een ingrijpend proces dat ook zintuiglijke waarneming, emoties en gedrag verandert. Voor zorgverleners vraagt dit om een andere manier van contact maken – voorbij woorden. Aanraking en non-verbale communicatie blijken hierbij onmisbaar.
In Nederland leven naar schatting 310.000 mensen met dementie. Dit aantal zal naar verwachting verdubbelen tegen 2050. Het treft niet alleen ouderen; ongeveer 15.000 mensen met deze hersenaandoening zijn jonger dan 65 jaar. Van de mensen met dementie woont 75 procent thuis.1
Hoewel dementie vaak geassocieerd wordt met geheugenverlies, is het ziektebeeld veel breder. Dementie is een verzamelnaam voor meer dan tachtig hersenaandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en Lewy body dementie. Deze aandoeningen tasten de hersenen progressief aan, waarbij schade ontstaat aan zenuwcellen en hun verbindingen. Dit leidt tot verlies van cognitieve functies zoals geheugen, aandacht en taal, maar ook lichamelijke functies zoals motoriek, coördinatie en zintuiglijke verwerking.
De gevolgen zijn ingrijpend. Iemand met dementie ervaart de wereld fundamenteel anders. Wat eerst vertrouwd en vanzelfsprekend was, wordt vaag, verwarrend of zelfs bedreigend. De hersenen kunnen prikkels steeds minder goed filteren en ordenen. Hierdoor verandert zintuiglijke verwerking: kleuren worden anders waargenomen, het diepte- en perifere zicht verslechteren, gehoor en geur kunnen veranderen. Ook herkenning en oriëntatie worden moeilijker. De prikkelverwerking van iemand met dementie vertraagt; vertrouwde prikkels worden verwarrend of zelfs bedreigend. De impact op het dagelijks functioneren en het emotionele welzijn is groot.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 16 in het VNIG 4/25.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Alzheimer Nederland. (z.d.) Feiten en cijfers over dementie. Geraadpleegd op 13 mei 2025, van www.alzheimer-nederland.nl/dementie/feiten-en-cijfers-over-dementie
2. Reisberg, B., Ferris, S. H., de Leon, M. J., & Crook, T. (1982). The global deterioration scale for assessment of primary degenerative dementia. Am.J.Psychiatry, 139(9): 1136-1139.
3. Mehrabian, A. (1972). Non verbal Communication. Aldine-Atherton
4. Mehrabian, A. (1981). Silent Messages: Implicit Communication of Emotions and Attitudes. Wadsworth.
5. Inhulsen, M.-B., Verkaik, R., Busch, M., & Francke, A. (2016). Massage bij verpleeghuisbewoners met ernstige dementie. Pallium.