Zorg voor de ziel in overgang

19 Jun, 2025

Door Anita Stal

Wanneer iemand te horen krijgt dat hij of zij niet meer te genezen is, wordt deze persoon direct geconfronteerd met zijn of haar eigen sterfelijkheid. De zogenaamde palliatieve fase gaat in. Wat als iemand gedurende zijn of haar leven nog weinig aandacht heeft gehad voor innerlijke processen? Hoezeer gaat angst de kwaliteit van leven bepalen? Naast angst voor de laatste levensfase en de dood spelen ook loyaliteit aan de dierbaren en wel of niet kunnen loslaten een rol. De dood zou meer als een onderdeel van een natuurlijk cyclisch proces ervaren mogen worden.

Zodra duidelijk wordt dat iemand door ziekte of kwetsbaarheid een beperkte levensverwachting heeft, begint de palliatieve fase, die dikwijls verward wordt met de terminale fase. Die laatste is een onderdeel van de palliatieve fase en gaat in wanneer de medische levensverwachting nog maximaal drie maanden is (zie figuur). Ook wanneer mensen geen levensbedreigende ziekte hebben kunnen ze een ‘palliatieve patiënt’ zijn, bijvoorbeeld bij een opeenstapeling van ouderdomsklachten. Hoelang de palliatieve fase vervolgens duurt, is afhankelijk van de patiënt en (het verloop van) de desbetreffende ziekte. Een palliatieve fase kan wel acht jaar, of nog langer, duren en is onder te verdelen in vier fasen. Geleidelijk verandert de zorg voor kwaliteit van leven naar kwaliteit van sterven.¹ Zorgverleners gaan over tot het verlichten van symptomen, het verzachten van het lijden. Tevens komt er aandacht voor wensen en beslissingen rondom het levenseinde, zoals wel of niet reanimeren, wel of niet naar een zorginstelling, wel of geen palliatieve sedatie of euthanasie. Uiteindelijk valt ook de zorg voor de nabestaanden nog onder palliatieve zorg.²

Beweging naar de terminale fase
Het geleidelijk overgaan van de ene naar de andere fase maak ik persoonlijk van dichtbij mee. Mijn vader zit sinds ruim vijf jaar in de palliatieve fase en beweegt steeds meer richting terminale fase. Er wordt meer tijd en aandacht vrijgemaakt voor de fysieke verzorging. Daarnaast verandert de intensiteit van de contacten tussen de diverse zorgverleners. Ook de inhoud van de gesprekken verandert. Er wordt meer stil gestaan bij de laatste wensen van mijn vader en zijn visie op waardig sterven. Een echte ingang naar zijn emoties wordt niet meer gevonden door de hoeveelheid sederende medicatie die hij inmiddels krijgt.

Meer informatie: Mijn volledige scriptie Zorg voor de Ziel in overgang is als pdf te downloaden op mijn website www.actprofiad.nl

Lees het gehele artikel vanaf pagina 22 in het VNIG 4/25.

Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.

Bronvermelding:
1. Bruntink, R., & Overman, M. (2023). Palliatieve zorg, een praktische gids voor zorgverleners. Bureau MORBidee.
2. Kennisplein Zorg voor Beter. (2021, 13 april). Vier fasen van palliatieve zorg. Geraadpleegd op 15 april 2022, van www.zorgvoorbeter.nl/palliatieve-zorg/wat-is-het/vier-fasen
3. Spreeuwenberg, C., Vissers, K., Raats, I., Van Bommel, M., Van der Rijt, C., Evers, P., Teunissen, S.C.C.M. & Van Tol, C. (2013). Zorgmodule palliatieve zorg. Coördinatieplatform Zorgstandaarden en het Kwaliteitsinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
4. Van den Berk, T. (1999). Mystagogie: inwijding in het symbolisch bewustzijn. Meinema.
5. Van den Berk, T. (2005). Het numineuze. Meinema.
6. Estés, C. P. (2005). The Radiant Coat: Myths Stories about the Crossing Between Life and Death. Sounds True.
7. Oskam, J. (2021). Tussenland: over leven met de dood in je schoenen. Uitgeverij De Graaff.
8. Onbekend (circa 1460). Trost in der Verzweiflung, Ars Moriendi [Houtsnede]. Gutenberg Museum, Mainz. Geraadpleegd op 15 april 2022, van commons.wikimedia.org/wiki/File:Trost_in_der_Verzweiflung_(Schneider_Ausgabe_XII).jpg