Veerkracht en corona
20 Apr, 2021
Door Henne Arnolt Verschuren
Corona vraagt veel van ons, ook van onze veerkracht. We worden keer op keer gevraagd mee te bewegen met aangekondigde maatregelen en te vertrouwen op de informatie die ons door het RIVM en de verantwoordelijke ministers wordt verstrekt. Daarnaast worden we overspoeld door een groot aantal andere ‘bronnen’, waarvan de waarde en de relevantie niet altijd helder is.
Een centrale slogan van de overheid is: ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle’. Een andere kreet, soms in gebiedende wijs, is: ‘Iedereen van 18 jaar en ouder houdt 1,5 meter afstand’. De paradox is meteen duidelijk. Het ‘samen’ is gereduceerd tot een afspraak waar we ons allemaal aan dienen te houden. Of, zoals de premier het in een van de persconferenties verwoordde: ‘Ik heb een persoonlijke afspraak met iedere Nederlander dat we ons aan de regels houden’.
Het RIVM doet al vanaf het begin van de coronacrisis onderzoek naar het draagvlak van de overheidsmaatregelen. Een samenvatting van het, bij het schrijven van deze column, meest recente onderzoek van half februari laat zien dat het percentage mensen dat zich eenzaam voelt in twee weken tijd gestegen is van 61 naar 67 procent, terwijl de tevredenheid over sociale contacten daalde van 58 naar 51 procent. Tegelijkertijd geeft 14 procent van de 25-29 jarigen en zelfs 30 procent in de leeftijdsgroep van 16-24 jaar aan dat hun mentale welbevinden is afgenomen.1 Verontrustende cijfers, die op zichzelf nog niet geleid hebben tot een politieke of maatschappelijke discussie. Dat laatste vind ik persoonlijk zorgwekkend. Nog los van de mening die je verder kunt hebben over het gevoerde of te voeren beleid. Overigens vindt nog steeds 80 procent van de mensen dat de overheid wel haar best doet.
Terwijl de oproep is om ‘samen’ corona te overwinnen, lijken we juist meer en meer op onszelf teruggeworpen te worden. De coronacrisis heeft zich ontwikkeld van een gezondheidscrisis via een economische crisis naar een onmiskenbare psychosociale crisis. Negatieve gevoelens, zoals angst, onzekerheid en stress zijn breed en sterk toegenomen. Evenals een gebrek aan betekenisvolle activiteiten en perspectief, en niets om naar uit te kijken. Dat dit zijn tol gaat eisen, lijkt vanzelfsprekend. Al in mei vorig jaar verscheen het Verslag Werkgroep Sociale Impact van de Coronacrisis, een werkgroep onder leiding van Femke Halsema.2 Daarin wordt een analyse gemaakt van de langetermijneffecten op de samenleving. Er wordt een pleidooi gehouden om initiatieven van onderaf te ondersteunen, met nadruk op het belang de regie te nemen in de eigen omgeving. Een groot aantal van deze initiatieven wordt in dit verslag ook beschreven. Een vorm van eigenaarschap die kan voorkomen dat mensen zich blijvend machteloos gaan voelen en er tevens voor kan zorgen dat psychosociale problemen in de gemeenschap vroegtijdig worden gesignaleerd en opgepakt, aldus het verslag.
Inmiddels zijn er diverse nieuwe onderzoeken gaande en/of afgerond. Eén van die onderzoeken, ‘De Verdeelde Samenleving’, geeft een goed beeld van de stand van zaken op dit moment.3 Exemplarisch is het volgende citaat van een van de respondenten: ‘Positief is dat we hierna hopelijk allemaal een aantal dagen per week thuis werken. Negatief is de stress, eenzaamheid, druk op relaties, uitzichtloosheid, geen plannen kunnen maken, vrienden verliezen, familie missen’. Dit getuigt van wat we het hardst nodig zullen hebben: een veerkrachtige samenleving kan alleen gebouwd zijn op sociale cohesie. In het andere geval creëren we een samenleving zonder nog samen te leven.
Bronvermelding:
1. RIVM. Resultaten onderzoek gedragsregels en welbevinden. 2021. Geraadpleegd op 17 februari 2021, van www.rivm.nl
2. Femke Halsema, Paul Depla, Leonard Geluk, Kim Putters, Hans Boutellier, Micha de Winter. Verslag Werkgroep Sociale Impact van de Coronacrisis. Mei 2020. Geraadpleegd op 17 februari 2021, van www.vng.nl
3. Godfried Engbersen, Marianne van Bochove, Jan de Boom, Jack Burgers, Tom Etienne, André Krouwel, ..., Toine Wentink. De Verdeelde Samenleving – Maatschappelijke impact van COVID-19 in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Nederland. December 2020. Geraadpleegd op 17 februari 2021, van www.impactcorona.nl