Diversiteit binnen de karakterstijlen
19 Apr, 2023
Door Henne Arnolt Verschuren
Zoals in VNIG 1 van dit jaar te lezen was, werden de karakterstijlen klassiek nogal eenduidig toegeschreven: je was behoeftig-oraal, samengedrukt-masochistisch, etc.1 Ook nu is er soms nog de neiging, zowel bij cliënten als begeleiders, om karakterstijlen als een eendimensionaal diagnostisch model te hanteren. De werkelijkheid is echter veel complexer en vraagt om een genuanceerdere benadering. Karakterstijlen spelen zich af als levende dynamieken in de persoon en kunnen, afhankelijk van de situatie, verschillende accenten krijgen of zelfs compleet van kleur verschieten. We hebben altijd te maken met een persoon tegenover ons en niet met een gefixeerde karakterstijl. Nuancering binnen het model van de karakterstijlen helpt om de begeleiding specifieker op de actuele situatie van de cliënt toe te spitsen.
De eerste nuancering binnen de verschillende karakterstijlen werd aangebracht binnen de Bodynamic school van Lisbeth Marcher en collega’s in Denemarken. Daar werd onderscheid gemaakt tussen een laagenergetische en een hoogenergetische variant.2 Zo kun je bijvoorbeeld binnen de behoeftig-orale karakterstijl onderscheid maken tussen de meer passieve hypopositie en de meer passief-agressieve hyperpositie. Behalve deze twee varianten kunnen we, vanuit de meer recente literatuur, twee andere varianten toevoegen: de gecompenseerde positie, waarin binnen de karakterstijl een ideaal zelfbeeld, een ego-ideaal, wordt geconstrueerd3, en de destructieve positie, waarbij acting-out plaatsvindt. Binnen de behoeftig-orale karakterstijl wordt in deze derde positie het tekort gecompenseerd door zelf te gaan geven in plaats van te nemen en in de vierde positie wordt juist rücksichtslos genomen wat je nodig denkt te hebben, inclusief het recht om dat te stelen. Binnen de contextuele benadering van Boszormenyi-Nagy wordt dit laatste wel omschreven als een ‘destructief recht’, het recht de ander aan te doen wat jou is aangedaan.4
Natuurlijk bestaat met deze nuancering naar vier posities binnen iedere karakterstijl opnieuw het gevaar te gaan etiketteren, maar het kan ook ons bewustzijn vergroten van de dynamieken die binnen de cliënt plaatsvinden, zelfs in een en dezelfde ontmoeting. Om een bekend gezegde te parafraseren: ‘You never meet the same client twice.’ Met dat in het achterhoofd kunnen we ons model van de karakterstijlen verder nuanceren in de wetenschap dat ieder model zo goed is als het werkt in de praktijk.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 40 in het VNIG 3/23.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Verschuren, HA. Karakterstijlen. VNIG 2023;1:42-47.
2. Peter Bernhardt, Marianne Bentzen, Joel Isaacs. (2004). Waking the Body Ego, Part 2: Psychomotor Development and Character Structure. In: Body, Breath & Consciousness. Berkeley: North Atlantic Books.
3. Sigmund Freud. (2014). On Narcissism, An Introduction. Bristol: Read & Co. Great Essays.
4. Ivan Boszormenyi-Nagy. (1994). Tussen Geven en Nemen. Haarlem: De Toorts.
5. Dan Siegel. Window of Tolerance and Emotional Regulation. Geraadpleegd op 15 maart via www.youtube.com/watch?v=TNVlppGz0zM&ab_channel=LewisPsychology