Medische basiskennis: Het brein en de geest

07 Feb, 2012

Door: Els Smits

Huist de ziel in de rechter hersenhelft?

De geest is een begrip waar je meerdere betekenissen aan kan geven. Van Dale noemt het enerzijds het denkend, voelend en willend deel van de mens, terwijl een tweede betekenis het levensbeginsel in de mens is, ook wel de ziel genoemd. Hersenonderzoeker Dick Swaab zegt: ‘Ik heb nog geen goed argument gehoord tegen mijn simpele conclusie dat de ‘geest’ het resultaat is van het functioneren van onze 100 miljard hersencellen en de ‘ziel’ een misverstand.’ Klopt zijn redenering? Laten we een kijkje in het menselijk brein nemen.

Het centrale zenuwstelsel bestaat globaal gezien uit vier verschillende onderdelen: de grote hersenen, de kleine hersenen, de hersenstam en het ruggenmerg. De eerste drie vormen samen de hersenen en zijn gehuisvest in de beschermende schedel. Het aantal taken dat de hersenen uitvoeren, is onnoembaar, maar in grote lijnen zijn er twee belangrijke hoofdfuncties, de vegetatieve en de animale functies. De vegetatieve, ook wel onwillekeurige functies betreffen alle basisfuncties van het lichaam die ertoe dienen de homeostase in stand te houden, zoals de ademhaling, hartslag, temperatuurregulering, enzovoorts. Alle functies dus, die ons lichaam zelf voor ons uitvoert zonder dat wij daar iets aan hoeven of kunnen doen met onze wil. Het centrum voor de vegetatieve functies huist in de hersenstam, het eerste hersengebied dat aan de bovenkant van het ruggenmerg grenst. Dat is ook evolutionair het oudste gedeelte van de hersenen. Alle mensen en dieren hebben deze basisfuncties nodig voor hun voortbestaan. De functies van de hersenstam zijn vroeg in de evolutie ontwikkeld en daarna vrijwel niet veranderd. Hersenstructuren als de thalamus, de hypothalamus – het belangrijkste sturende centrum voor het onwillekeurige zenuwstelsel – en de hypofyse liggen allemaal in de hersenstam.