Veroudering
23 Jun, 2025
Door Annelies van Scheppingen
Als je de levensverwachting in Nederland bij geboorte vanaf 1950 tot en met 2023 bekijkt, zie je dat die is toegenomen van 71,4 naar 81,8 jaar.1 Deze toename in leeftijd betekent echter niet dat mensen ook gezonder oud worden. Ruim 58 procent van de bevolking heeft een chronische aandoening en de verwachting van het RIVM is dat dit blijft stijgen tot zo’n 60 procent in 2040.2 Wat vooral opvallend is, is dat van de mensen jonger dan 40 jaar al 44 procent een chronische aandoening heeft.3
De gemiddelde Nederlander heeft dus een steeds kortere gezondheidsduur en langere ziekteduur. De start van deze ziekteduur wordt gekenmerkt door de eerste tekenen van wat we ouderdomsziekten noemen, zoals kanker, cardiovasculaire aandoeningen, artritis, een verzwakt immuunsysteem en diabetes type 2. Vaak komen deze ziekten gelijktijdig voor. We ‘verouderen’ op steeds jongere leeftijd.
Fysiologische verklaring
Als je de trend over de jaren heen bekijkt, is veroudering niet alleen toe te schrijven aan genetische factoren en leeftijd. Ook de omgeving, geestelijke gezondheid en leefstijl spelen een rol en hebben invloed op onze genen en de expressie ervan. Steeds meer onderzoeken laten zien hoe veroudering er op cellulair en moleculair niveau uitziet, wat de oorzaken zijn en hoe je het kunt vermijden, vertragen en zelfs omkeren.4,5 Al in 2013 stelden onderzoekers negen kenmerken van veroudering vast, die ze in 2024 uitbreidden naar twaalf, verdeeld over drie categorieën (zie figuur en tabel). De complexiteit van het verouderingsproces zit in de interactie tussen deze categorieën.
Natuurlijk verouderingsproces
Om gezond te blijven, moeten de lichaamscellen zich continu vernieuwen. Tijdens het vernieuwen treedt schade op aan het DNA en de cel. Zo verkorten bij iedere celdeling chromosoomuiteinden (telomeren), en beschermen daarmee de chromosomen. Telomeren bevatten geen genetische codes, zodat er bij verkorting geen genetische informatie verloren gaat. Maar deze verkorting kan niet eindeloos doorgaan. Als telomeren te kort worden, sturen ze signalen die de celdeling verstoren. De cel kan zich niet meer vernieuwen en wordt senescent. Senescente cellen sturen foutieve alarmsignalen (ontstekingsbevordende stoffen) naar andere delen in het lichaam, waardoor op den duur ontstekingen en ziek weefsel ontstaan. Ook vermindert in de loop van het leven na vele celdelingen de functie van de mitochondriën en neemt het aantal voor herstel zorgende stamcellen en de snelheid van hun deling af. Een andere oorzaak van veroudering is de afname van autofagie, het vermogen van cellen om beschadigde celcomponenten op te ruimen en te recyclen. Al deze processen zijn een natuurlijk gevolg van ouder worden.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 34 in het VNIG 4/25.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. VZinfo. (2024, 13 juni). Levensverwachting, leeftijd en geslacht. Geraadpleegd op 10 januari 2025, van www.vzinfo.nl/levensverwachting/leeftijd-en-geslacht
2. RIVM. (2024). Trendscenario, ziekten en aandoeningen. Geraadpleegd op 10 januari 2025, van www.volksgezondheidtoekomstverkenning.nl/trendscenario-update-2020/ziekten-aandoeningen
3. VZinfo. (2024, 18 juni). Chronische aandoeningen en multimorbiditeit, leeftijd en geslacht. Geraadpleegd op 10 januari 2025, van www.vzinfo.nl/chronische-aandoeningen-en-multimorbiditeit/leeftijd-en-geslacht
4. Lopez-Otin, C. & et al. (2013). The Hallmarks of Aging. Cell, 153(6): p. 1194-1217.
5. Lopez-Otin, C. & et al. (2023). The Hallmarks of Aging: An Expanding Universe. Cell, 186(2): p. 243-278.
6. Blackburn, E., & Epel, E. (2024). Het Telomeren Effect: Jonger, Gezonder en Langer Leven (herziene druk). Kosmos Uitgevers.
7. Barański, M., & et al. (2014). Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses. Br J Nutr., 112(5): p. 794-811.
8. Bongers, K. (2022). Telomeerlengte beïnvloeden met leefstijl. Vakblad Natuurlijke & Integrale Gezondheidszorg, mei/juni: p. 16-21.
9. Werner, C., & et al. (2015). Differential effects of aerobic endurance, interval and strength endurance training on telomerase activity and senescence marker expression in circulating mononuclear cells. European Heart Journal, 36: p. 2370
10. Ong, J., & et al. (2015). A randomized controlled trial of mindfulness meditation for chronic insomnia. Sleep, 37(9): p. 1553-1563.