Palliatieve reflectie

24 Jun, 2025

Door Karlien Bongers

Als ik uit de douche stap zie ik mezelf in de spiegel: het lichaam van een vrouw van over de zestig. Het vel niet meer strak en te veel vet daar waar je het net niet wilt hebben. Mijn rechteronderarm merkwaardig gekleurd en vervormd door littekens. Mijn haren wit en mijn gezicht gegroefd door rimpels.

Ik herinner me hoe ik als tiener overmoedig de wereld ging ontdekken. Hoe zelfverzekerd ik me voelde in mijn twintiger jaren. Hoe sterk ik me voelde begin dertig. En hoe het daarna geleidelijk in de loop der jaren meestal onopgemerkt, steeds een beetje minder werd. Net iets meer twijfel, net iets meer slaap nodig, net iets minder uithoudingsvermogen en spierkracht en net iets minder ruimte voor nieuwigheden. Toen ik eind veertig de diagnose ‘coeliakie’ kreeg en mijn behandelend professor zei ‘dit is wat het is, collega’, kwam ik in opstand. Nu ik wist waardoor mijn intussen uitgemergelde lichaam niets anders kon dan op de bank zitten, wilde ik er alles aan doen om ‘mijn oude zelf’ weer terug te krijgen. Omdat er binnen het reguliere zorgveld behalve glutenvrij eten, geen behandelingsopties waren, was de enige optie me te verdiepen in zogenaamde complementaire interventies. Hoewel mijn ziekte niet is genezen, is mijn welzijn enorm toegenomen.

Hoewel je het in eerste instantie niet zou denken, heb ik me gerealiseerd dat ik al jaren in een palliatief zorgtraject zit. Palliatieve zorg is immers zorg voor mensen die niet meer kunnen worden geholpen met een op genezing gerichte curatieve behandeling. Kenmerkend voor palliatieve zorg is dat deze gericht is op de ‘hele mens’ inclusief emoties, sociale aspecten en zingevingsvraagstukken met als doel de hoogst mogelijke levenskwaliteit. Het is als een warme mantel, pallium in het Latijn. Hoewel deze mantel je niet kan genezen, biedt hij wel comfort. Binnen de palliatieve zorg is er officieel volop ruimte voor een scala aan complementaire interventies.

Mijn inspanningen hebben niet kunnen voorkomen dat ik rond mijn zestigste drie nieuwe diagnoses heb weten te scoren. Daarmee pas ik in het plaatje van het wetenschappelijk onderbouwde proces van veroudering. Want intussen is het duidelijk geworden dat je fysieke hoogtepunt rond je dertigste ligt en dat allerlei lichamelijke processen daarna minder goed gaan functioneren. Bovendien tonen moleculaire verouderingsparameters meer dysfunctie rond het vierenveertigste en zestigste levensjaar.¹

Volgens de Raad Volksgezondheid en Samenleving (RVS) is er in Nederland sprake van een diagnose-expansie. Ze stellen in hun recent verschenen advies dat ‘wanneer het aantal risicofactoren voor ziekte vrijwel oneindig is en de technologische mogelijkheden om die op te sporen toenemen, we de kans lopen dat er straks nauwelijks meer iemand is, (…) die niet (pre-)ziek is’.² Een van hun aanbevelingen aan de overheid is dan ook om de focus te verleggen van vroeg opsporen naar het voorkómen van ziekten. Daar is op zich natuurlijk niets mis mee. Hoe eerder hoe beter. Daarnaast zou mijn advies zijn voor al die mensen die hun dertigste zijn gepasseerd palliatieve zorg te omarmen.

In de spiegel zie ik in mijn zestigpluslichaam twinkelende ogen vol levensenergie. Iedere rimpel en ieder litteken verhaalt over kuilen in mijn levenspad. Wijsheid komt met de jaren, samen met witte haren, rimpels en littekens. Dus volg ik in deze het advies van mijn moeder: begroet je spiegelbeeld met een stralende lach vol compassievolle liefde.

Meer informatie: www.palliatieve.org/info/definitie-palliatieve-zorg; www.palliatievezorg.nl/palliatieve-zorg/waarom-heet-het-zo/

Bronvermelding:
1. Shen, X., Wang, C., Zhou, X., & et al. (2024). Nonlinear dynamics of multi-omics profiles during human aging. Nat Aging, 4: 1619–1634.
2. Raad Volksgezondheid & Samenleving. (2025, 15 april). Iedereen bijna ziek - Over de keerzijden van diagnose-expansie. Geraadpleegd op 5 mei 2025, van www.raadrvs.nl/documenten/publicaties/2025/04/15/advies-iedereen-bijna-ziek